شکایت چست؟ هرکسی ممکن است در طول زندگی خود مورد جرمی قرار گیرد و نیاز به مراجعه به مراجع کیفری و شکایت برای احقاق حق خود داشته باشد. برای این کار مراحل و اقداماتی جهت رسیدن به حقوق قانونی و ارائه شکایت وجود دارد که به آن می پردازیم. اولین موردی که در این بحث حائز اهمیت است تفکیک دو عبارت شکایت کیفری از شکایت حقوقی است. این مسئله یکی از مشکلاتی است که معمولا مردم با آن مواجه می شوند.
هنگامی که علیه فردی جرمی صورت می پذیرد و برای آن مجازاتی تعیین می شود، قربانی جرم باید به مراجع کیفری مراجعه و طرح شکایت کند. مرجع ثبت شکایات مراجعین در این حالت دادسرا یا کلانتری است.
هنگامی که جرمی و شکایت صورت نمی پذیرد و تنها اختلافی حقوقی با شخص دیگری رخ می دهد (مثلا زمانی که برای تنظیم سند نیاز به الزام مالک سابق ملک برای حضور در دفترخانه و انتقال سند ملک باشد)، در این حالت اختلاف یک مورد حقوقی است و تنها می توان به دادگاه های عمومی حقوقی مراجعه کرد.
در این صورت برای تشخیص صالح به رسیدگی می توان به مشاوره حقوقی یا وکلا مراجعه نمایید.
شاکی کیست؟
شخصی که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شده و درخواست تعقیب کیفری مرتکب جرم را دارد، شاکی است.
شکایت
شاکی باید به منظور شکایت به دادسرا یا کلانتری مراجعه کند. مأموران کلانتری( ضابطان دادگستری)، وظیفه دارند شکایت مراجع را تقبل کنند، اما معمولا مراجع به دادسرا ارجاع داده می شود تا جریان پیگیری کوتاه تر شود و نیازی به ارسال دوباره پرونده نباشد. بنابراین می توان جهت تقدیم شکواییه مستقیما به دادسرا مراجعه کرد.
شاکی باید به دادسرایی مراجعه کند که جرم در حوزه ی آن رخ داده است؛ به عبارت دیگر، دادسرای محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی به جرم است.
مطابق با قانون، مقامات دادسرا (که در رأس آنها دادستان بوده و موظف به تعقیب جرائم است) باید شکایت ها را در هر زمانی قبول و ثبت کنند.
برگه ای که شکایات در آن تنظیم می شوند شکواییه نام دارد. برای دادخواست های حقوقی، نیازی است که شکواییه در برگه های مخصوصی که توسط قوه ی قضاییه تنظیم شده است نوشته شود،اما در دادخواست های کیفری الزامی به این کار نیست.
می توان شکواییه را در برگه های معمولی تنظیم کرد. اما نوشتن موارد ذیل طبق قانون الزامی است:
نام و نام خانوادگی نام پدر سن شغل میزان تحصیلات وضعیت تأهل تابعیت مذهب شماره ی شناسنامه شماره ی ملی نشانی دقیق در صورت لزوم آدرس ایمیل شماره ی تلفن ثابت و همراه کدپستی شاکی موضوع شکایت تاریخ و محل وقوع جرم ضرر وارده به مدعی و مورد مطالبه ی وی ادله ی وقوع جرم اسامی مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان
برای شکایت های کیفری الزامی به استفاده از وکیل نیست، اما در برخی از جرایم، به دلیل اهمیت آن ها و وجود جزئیات قانونی که معمولا مردم عادی از آن آگاهی ندارند، حضور وکیل الزامی است.
جرایمی که مجازات آنها مرگ، حبس ابد، قطع عضو (سرقت حدی)، نصف دیه ی کامل به بالا، حبس بیش از ده سال و جزای نقدی بیش از ۳۶ میلیون است، جزء دسته ای هستند که نیاز به استفاده از وکیل دارند.
جرایم به دو دسته ی قابل گذشت و غیرقابل گذشت تقسیم می شوند.
جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که به دلیل اهمیت و اولویت حقوق خصوصی شاکی در آنها، دادستان وقوع جرم را بدون درخواست و شکایت شاکی، پیگیری نمی کند و در صورت شروع به رسیدگی نیز هرگاه شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، پرونده بسته می شود.
درمقابل جرایم غیرقابل گذشت جرایمی هستند که برای شروعِ تعقیب و رسیدگی، نیازی به شکایت شاکی خصوصی نبوده و دادستان می تواند به محض اطلاع از وقوع، آن را پیگیری نماید.
اما در اینجا این سوال پیش می آید که اگر جرمی قابل گذشت باشد و شاکی دارای شرایط و وضعیت خاصی باشد که شخصا توانایی شکایت نداشته باشد(مثلا جرم علیه طفل یا فردی دچار اختلال ذهنی واقع شود)چه کسی باید اقدام به شکایت کند؟
مطابق قانون در مواردی که تعقیب کیفری، منوط به شکایت شاکی است و فردی که مورد جرم قرار گرفته است طفل باشد، رسیدگی به جرمی که علیه وی رخ داده است، بر عهده ی ولی (پدر یا جد پدری) یا قیمی که دادگاه تعیین می کند می باشد.
اگر ولی یا قیمی وجود نداشته باشد یا در دسترس نباشند و تعیین قیم نیز زمان بر باشد، یا حتی در مواردی که خود ولی یا قیم مرتکب جرم شده باشد؛ دادستان شخصا وارد عمل شده و قیم موقتی تعیین شده یا خود برای پیگیری جرم اقدام می کند.
تحقیقات مقدماتی رسیدگی در مرحله ی نخستین رسیدگی در مرحله ی تجدیدنظر
تحقیقات مقدماتی پس از طرح شکایت کیفری، پرونده در دادسرا صورت می پذیرد. لزوما در این مرحله (مرحله ی دادسرا) جلسه ای تشکیل نمی شود و ممکن است که دادستان و دادیار و بازپرس، طرفین را به طور جداگانه احضار کنند و به استناد مدارک و ادله ی ارائه شده رسیدگی و رأی مورد نظر خود را صادر کنند. اگر در این مرحله، تحقیقات مقدماتی مقام رسیدگی را قانع کند که جرمی واقع شده است، در این صورت کیفرخواست توسط دادستان تنظیم گردیده و به دادگاه صالح ارسال می شود.
از این مرحله شکایت به بعد، پرونده توسط قاضی دادگاه مورد رسیدگی قرار می گیرد. رسیدگی مقدماتی دادسرا صرفا به منظور جمع آوری ادله ی مورد نیاز و رد پرونده هایی است که ادله ی کافی ندارند و این دادگاه است که باید درنهایت درمورد واقع شدن یا واقع نشدن جرم نظر نهایی را بدهد.
پس از ورود پرونده به مرحله ی دادگاه و تعیین وقت رسیدگی، جلسه ی دادرسی با حضور طرفین تشکیل می شود. قاضی دادگاه با توجه به تحقیقات دادسرا و گزارش دادگستری و با اخذ اقرار طرفین و شهادت شهود به پرونده ورود می یابد. درصورتی که قاضی دادگاه تحقیقات صورت گرفته توسط دادسرا را ناقص بداند یا موارد جدیدی درمورد پرونده کشف کند، پرونده را جهت تکمیل تحقیقات به دادسرا ارجاع می دهد یا خود به منظور تکمیل تحقیقات اقدام می کند.
آرایی که توسط قضات صادر می شوند به جز مواردی معدود (دیه ی کمتر از یک دهم دیه ی کامل، حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا یک میلیون تومان و شلاق تا ده ضربه) قابل اعتراض و تجدیدنظر می باشند.
در پایان توجه به مسائلی حائز اهمیت است. غالبا عموم از مراجعه به نهادهای قضایی و احقاق حق خود رضایت ندارند.
یکی از اصلی ترین علل این عدم رضایت، ناآگاهی مراجعین از جزئیات قانونی وعدم توجه به دستوراتی است که توسط مقامات قضایی صادر می شوند. مانند مواعد و مهلت هایی است که توسط مقامات و مسئولین قضایی اعلام می شوند. این مهلت ها تجدید نمی گردند.
مهلت های ده روزه برای رفع نقص، مهلت بیست روزه برای تجدیدنظر، حضور در ساعتی که پرونده مورد رسیدگی قرار می گیرد و رد دادخواست در صورت عدم حضور یا تأخیر و مسائلی هستند که برای حقوق خواندگان بدیهی اند اما ممکن است که عموم مردم آنها را حمل بر بی عدالتی کنند. بنابراین بهتر است همواره پیش از مراجعه به نهادهای قضایی با متخصصین این امر مشورت کرده و از دانش مشاورین و وکلا بهره برد.
نظر کاربران
