نسب ناشي ازشبه

نسب ناشی ازشبه

نسب ممكن است ناشی ازنكاح (نسب درخانواده) یا بدون نكاح (نسب در خارج ازخانواده) باشد . ونسب بدون نكاح نیز ممكن است ناشی ازرابطه نامشروع وآزاد یك زن ومرد باشد وممكن است ناشی از شبهه (اشتباه) باشد.همچنین ممكن است تولد یك طفل ناشی از رابطه جنسی متعارف بین زن ومرد نباشد بلكه در نتیجه تلقیح مصنوعی فرزندی متولد گردد ومی توان آن رانسب ناشی ازتلقیح مصنوعی نامید.

بنابر این احكام نسب در چهار مبحث قابل بررسی است :

حكم اول : نسب درخانواده (نسب ناشی از نكاح)

تردیدی نیست كه نكاح تنها منبع خانواده است. وبه طور معمول نسب مشروع هم در صورتی تحقق پیدا می كند كه پدرومادرطبییعی طفل در زمان انعقاد نطفه او زن وشوهر نیزباشند.دراین نوع ازنسب نسب پدری ازنسب مادری قابل تفكیك نیست یعنی طفلی فرزند مشروع یك زن است كه فرزند مشروع شوهر او هم باشدومتقابلا نسب مشروع یك طفل در صورتی نسبت به یك مرد تحقق می یابد كه آن طفل فرزند همسراو هم باشد.برعكس در نسب خارج ازخانواده كه در اثر نزدیكی به شبهه محقق می شود این رابطه ازیكدیگر قابل تفكیك است وممكن است طفلی فرزندمشروع زنی باشد درحالی كه فرزند شوهر اونباشد.

حكم دوم : نسب ناشی ازشبهه

شبهه به معنی اشتباه است واشتباه یعنی تصور نادرست وغلط از واقعیت. وقتی انسان آنچه را كه درست نیست به اشتباه درست تصور می كند می گوئیم شخص دچار اشتباه شده است.

بحث 2 : هرگاه مردی وزنی با یكدیگرنزدیكی كنند به تصور اینكه با هم زن وشوهر هستند ورابطه زوجیت بین آنان برقراراست درحالی كه این رابطه بین آنها در عالم واقع وجود نداشته است می گوییم نزدیكی به شبه یا وطی به شبهه واقع شده است وچنانچه در نتیجه این نزدیكی طفلی بوجود آید این طفل را ولد به شبهه ونسب او را نسب ناشی ازشبهه می گویند.به طور كلی در نسب به شبهه طرفین به موجب قانون حق نزدیكی را ندارند لكن به این امر كه عمل آنان غیر قانونی است آگاهی ندارند.

درفقه وقانون مدنی ایران نسب ناشی ازشبهه در حكم نسب مشروع است وتمام آثار نسب مشروع برآن بار می شود . چنانكه اشاره شد ولدناشی از شبه، در اثر نزدیكی است كه به اشتباه رخ داده است.

بحث 3 : شبهه كه یكی از مصادیق نسب خارج ازخانواده است ممكن است شبهه حكمی ویا موضوعی با شد.

بحث 1-3 : شبهه حكمی: شبهه حكمی عبارت است از اشتباه در حكم قانون. ممكن است كسی در اثر جهل به حكم قانون با شخصی كه همسر او نیست به تصور اینكه بین آنان رابطه زوجیت برقراراست نزدیكی كند وحاصل آن تولد طفلی باشداین اشتباه شبهه حكمی است. به عنوان مثال كسی به تصور اینكه ازدواج با زنی كه در عده طلاق یا وفات است منع قانونی ندارد با او ازدواج می كند این ازدواج به حكم قانون باطل است اما یكی ازطرفین یا هردو به این منع قانونی جاهل هستند وبه تصور اینكه زن وشوهر هستند باهم نزدیكی می كنند ودر نتیجه این نزدیكی طفلی متولد می شود ، شبهه حكمیه است.

بحث2-3 : شبهه موضوعی: ممكن است زن یا مردی یا هردو از حكم قانونی مطلع باشند لكن در موضوع دچار اشتباه شوند به عبارت دیگر وقتی یك شخص درنفس عملی كه انجام داده است مرتكب اشتباه شود می گوئیم در موضوع اشتباه كرده است. برای مثال :

بحث 1-2-3 : زن ومردی به شخص دیگری وكالت می دهند تا بین آنان عقد نكاح جاری نماید وبه تصور اینكه وكیل آنان این عقد را انشاء كرده است وآنان زن وشوهر شده اند با هم نزدیكی می كنند دراین صورت این زن ومرد در حكم قانون اشتباه نكرده اند بلكه در موضوع مرتكب اشتباه شده اند.

بحث 2-2-3 : مرد نابینائی با زنی به تصور اینكه همسر اوست نزدیكی می كند وبعد متوجه می شود كه آن زن همسر او نبوده است در این فرض نیز اصطلاحا وطی به شبه(نزدیكی به شبهه) اتفاق افتاده است.

بحث 3-2-3 : مردی با زنی كه در عده (وفت یا طلاق) است به تصور اینكه عده او تمام شده است ازدواج می كند این مرد می داند كه ازدواج بازنی كه در عده است باطل است وبه این حكم قانونی آگاه است لكن تصور می كند كه عده این زن منقضی شده است در این صورت نیز یك اشتباه موضوعی رخ داده است.

بحث 4 : لازم است تذكردهیم كه در مواردی ممكن است نزدیكی به معنی مصطلح آن به شبهه نباشد لكن باید آن را درحكم شبهه تلقی كرد .مانند اینكه كسی در حالت جنون یا خواب یا به اكراه با كسی نزدیكی كند.

بحث 5 : در این موارد به لحاظ اینكه اشتباه را به تصور نادرست معنی كردیم واساسا مجنون وشخص در حال مستی اصلا تصوری ندارند(تا اشتباه باشد) وشخص مكره هم تصور نادرستی ندارد بلكه در اثر اكراه نزدیكی می كند شبهه به معنی خاص كلمه نیست لكن با توجه به منابع فقهی وعرف وعادت مسلم با ید این مواردرا نیزدر حكم ولد ناشی ازشبهه دانست.

بحث 5 : قانون مدنی در ماده 884 طفل ناشی از نزدیكی به اكراه را درحكم طفل ناشی ازشبه دانسته است. البته اشاره به این نكته نیزضروری است كه اگر كسی به اختیار وبرای نزدیكی با زن بیگانه ای خودرا مست كند ودر حال مستی وبی خبری با آن زن نزدیكی كند طفل ناشی از این آمیزش دارای نسب مشروع نخواهدبودوعمل او در حكم كسی است كه كار رابه اختیار انجام داده است.

بحث 6 : به هرحال این اشتباه (حكمی یا موضوعی) ممكن است ازطرف یكی از طرفین یا هردوی آنها باشد در هرحال طفل متولد ازنزدیكی به شبهه فقط به طرفی ملحق می شود كه هنگام نزدیكی در اشتباه بوده ودر صورتی كه هردو در اشتباه بوده اند ملحق به هردو خواهد بود.