وکیل زن

اولین وكیل های زن ایران

افراد بسیار كمی حتی در میان وكلا از این موضوع اطلاع دارند كه اولین وكلای زن ایران چه كسانی بوده اند. خدیجه كشاورز، كاترین سعید خانیان و مهرانگیز منوچهریان سه وكیل زن ایرانی هستند كه اگرچه از برخی جنبه های زندگیشان، اطلاعات اندكی در دست است اما بدون شك مسیر وكالت زنان در سال های بعد با تلاش، انگیزه و اراده آن ها هموار شده است؛ به نحوی كه اكنون آمارها نشان می دهد از كل شركت كنندگان در آزمون وكالت سال 85، حدود 41 درصد را خانم ها تشكیل می دهند.

خدیجه کشاورز؛ اولین وكیل زن ایران از نظر تقدم زمانی :

خدیجه كشاورز به لحاظ تقدم زمانی اولین وكیل زن ایران محسوب می شود كه در 21 فروردین سال 1316 پروانه وكالت پایه دو دریافت كرد. گفته می شود هنگامی كه وی درخواست پروانه وكالت داده بود یك عضو كانون وكلای آن دوره- كه تحت نظارت دادگستری بود- اعتراض كرد كه اگر قرار باشد زنی پروانه وكالت بگیرد من از ادامه شغل وكالت معذورم اما رییس هیات مدیره یعنی سیدهاشم وكیل پروانه وكالت خانم كشاورز را می پذیرد.
وی كه گفته می شود فردی بسیار سخت کوش، محکم، بااراده و مصمم بوده و در همه امور با همسرش همکاری و همراهی نزدیک داشته، متولد سال 1283 در ناحیه سه حسن آباد است. او دكترای حقوق خود را از دانشكده تولوز گرفت و عنوان پایان نامه او كار زنان و كودكان در امور كارگری در ایران است.
كشاورز در سال 24 به دلیل این كه نتوانسته بود در فاصله سال های 16تا 24 وكالت كند، درخواست تمدید پروانه پایه دو می دهد و در 9 مهرماه سال 25 تقاضای پروانه وكالت پایه یك می كند. وی در متن درخواست خود با توضیح این كه یك بار در سال 1316 و پس از آن در سال 1324 تقاضای پروانه وكالت دادگستری كردم متاسفانه برخلاف قانون به اینجانب پروانه درجه دو وكالت دادگستری داده اند؛ اینك تقاضا دارم مقرر فرمایید كه پروانه پایه یك كه قانونا استحقاق آن را دارم صادرشود. در پاسخ درخواست عنوان می شود كه چون دكتر در حقوق است و در تاریخ 25 تیرماه 25 دو سال سابقه وكالت او تكمیل می شود؛ بنابراین صدور پروانه مورد تقاضا بر طبق شق 3 ماده 3 قانون وكالت بلا مانع است به این ترتیب در 25 مهر سال 25 با صدور پروانه پایه یك او موافقت می شود.
او با وجود موانع فرهنگی بسیار آن زمان به اشتغال به حرفه وکالت دادگستری اصرار می كند و در تحولات آن زمان نیز نقش داشته است؛ همسر وی فریدون كشاورز مدتی در كابینه قوام السلطنه وزیر فرهنگ بود كه پس از ترور محمدرضا شاه از كشور متواری شد و كشاورز نیز همراه همسرش به كشورهایی مانند فرانسه، عراق، الجزایر و نهایتا سویس رفت. وی در دهه 60 در خارج از ایران درگذشت.

کاترینا سعید خانیان؛ وکیل زن در سفارت شوروی :

از كاترین سعید خانیان اطلاعات بسیار كمی در دست است. با اینكه زمان دقیق گرفتن پروانه وكالت او در دست نیست اما شنیده ها حاكی از آن است كه وی دومین وكیل زن از نظر تقدم تاریخی محسوب می شود.گفته می شود كه وی با سفارت شوروی همكاری داشت و وكیل شوروی بوده است و وكالت های دادگاهی را نمی پذیرفت. سعیدخانیان به زبان روسی تسلط داشت و حدود سال 1310 یعنی ده دوازده سال پس از انقلاب كبیر روسیه كه حدود سال 1918 بود فارغ التحصیل شد. البته به نظر می رسد كه او بیشتر از كشاورز كار وكالت را به شكل عملی انجام داده است اما زیاد در ایران فعالیت نداشته و بعدها نیز به پاریس می رود.

مهرانگیز منوچهریان؛ وکیل زن برنده دو جایزه بین المللی :

اگرچه مهرانگیز منوچهریان اولین وكیل زن ایران به لحاظ زمانی نیست اما از نظر ابعاد كاری و فعالیت های حرفه یی می تواند شاخص ترین چهره در میان این سه زن باشد. وی به دلیل فعالیت هایش برنده جایزه صلح حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال 1968 و برنده جایزه صلح مركز صلح جهانی از طریق حقوق درسال 1971 بوده است.مهرانگیز منوچهریان متولد اول مهرماه 1285 در مشهد است و تاریخ وفات او 14 تیرماه 1379 است. او مدرك دكترای خود را در رشته حقوق قضایی (جزا) در سال 1341 از دانشگاه تهران می گیرد و پایان نامه خود را با موضوع جرایم اطفال- طرح تاسیس محاكم اختصاصی اطفال ارایه می دهد. وی در مهرماه 36 درخواست می كند كه كانون وكلای ایران جهت مطالعه در محاكم اختصاصی اطفال و بنگاه های وابسته با آن نهاد او را به كشورهای فرانسه، انگلستان، اسپانیا، سوییس، بلژیك، ایتالیا، آلمان، هلند و كشورهای متحد آمریكا معرفی كند.منوچهریان در سال 36 پروانه وكالت پایه یك دریافت می كند و طی سال های 27 تا 61 وكیل پایه یك دادگستری و مشاورحقوقی محسوب می شده است. او سناتور انتصابی مجلس سنا در سال های 1342 تا 1351 و مشاور حقوقی و جرم شناس در كانون هدایت كودك وابسته به انجمن ملی حمایت كودكان درسال های 1341 تا 1345 بوده است. اسناد موجود در پرونده وی نشان می دهد كه در آبان سال های 34 تا 41 و 44 تا 55 و57 تا 59 پروانه وكالت وی تمدید شده است. وی در جلسه 13 تیرماه 1347 هیات مدیره كانون وكلا به عضویت كمیسیون بین المللی كانون وكلا انتخاب شد. در حالی كه گفته می شود در آن زمان زنان را در كانون وكلا نمی پذیرفتند.در كتاب سناتور؛ فعالیت های مهرانگیز منوچهریان بر بستر مبارزات حقوقی زنان در ایران نوشته احمدی خراسانی و پروین اردلان كه در سال 82 به چاپ رسیده است، درباره سوابق وی آمده است: او مسلط به زبان فرانسه و انگلیسی و آشنا به زبان های آلمانی و عربی بوده، دبیر فلسفه و روانشناسی در سال های 1317 تا 32 در دبیرستان های تهران و دانشسرای عالی- استاد حقوق جزا درسال های 43- 47 در موسسه عالی حسابداری، استاد حقوق در بخش قضایی و مشاوران اجتماعی دانشگاه ملی ایران 45- 46، استاد مركز آموزش سازمان امور استخدامی كشور در سال های 48- 50 بوده است.
همچنین عنوان شده است كه وی موسس و رییس و بعدها عضو اتحادیه زنان حقوقدان ایران بوده است كه به قول توران شهریاری، كارآموز وی این اقدام منوچهریان یكی از اجتماعات بسیار مهم محسوب می شد كه در آن بیش از 50 زن حقوقدان از سراسر جهان به تهران آمدند و جلسه جهانی زنان حقوقدان در ایران تاسیس شد.
او همچنین عضو كانون وكلای دادگستری ایران از سال 28 ، عضو اتحادیه بین المللی وكلای دادگستری، عضو اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان، رییس افتخاری مادام العمر اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان از سال 1963، عضو مركز صلح جهانی از طریق حقوق، عضو انجمن آمریكایی حقوق بین المللی، عضو كمیته مكاتبات وابسته به شورای ملی زنان آمریكا، موسس و رییس سازمان داوطلبان حمایت خانواده، عضو انجمن بین المللی حقوقدانان، عضو اتحادیه بین المجالس و اولین زن عضو هیات منصفه مطبوعات بوده است.منوچهریان در 26 كنفرانس شركت كرد و 39 عنوان ترجمه و تالیف و 15 مورد ترجمه میثاق های بین المللی از وی برجا مانده است.