ما دراین مقاله قصد داریم بررسی كنیم كه آیانحوه ی اظهار اراده در نكاح باید سایر قردادها متفاوت است یاخیر ؟
مسلما ً ازدواج نیز مانند هر عقد دیگری از ایجاب و قبول تشكیل شده است و اظهار اراده در آن برای اینكه قصد افراد نمود بیرونی پیدا كند لازم و ضروری است . البته این نكته را نیز باید متذكر شویم كه اظهار لزومی ندارد صرفا ً به صورت لفظی بیان شود بلكه هر عملی هم كه دلالت بر قصد انشاء نكاح داشته باشد قابل قبول و پذیرفته شده است.
نكته : در نكاح برخلاف سایر عقود اراده ی باطنی برای انعقاد توافق كافی نیست بلكه اراده باید به لفظ یا عملی كه صراحت دراین معنی داشته باشد صورت بپذیرد.
پس این جمله ی عامیانه كه گفته می شود : سكوت علامت رضایت است. در عقد نكاح جاری نخواهد بود و صراحت در اعلام اراده ازنكات مهم انعقاد عقد نكاح است. ماده 1062 قانون مدنی : نكاح واقع می شود به ایجاب و قبول ، به الفاظی كه صریحا ً دلالت در ازدواج نماید.
از آنجایی كه ازدواج قراردادی بسیار مهم است و آثار و تعهدات بسیار سنگینی را به دنبال دارد كه بعد معنوی آن برای حساسیت بر قواعد و مقررات آن كفایت می كند ، طرفین عقد باید اراده خود را به هرنحو كاملا صریح بین نمایند تا هیچ شك و شبه ای در آن ایجاد نشود.
عمل جنسی ، معاشرت و روابط زن و مرد اگرچه صریح هم باشد دلالت بر قصد نكاح نمی كند. البته برای زوجینی كه یكی یا هردوی آنها لال باشد تدبیری اندیشیده شده است.
هرگاه یكی از متعاقدین یا هردو لال باشند ، عقد به اشاره از طرف لال نیز واقع می شود ، مشروط بر اینكه به طور وضوح حاكی ازانشاء عقد باشد.
سوال : آیا نوشته می تواند بیان كننده عقد در قرارداد باشد ؟
در این كه در قرارداد های مالی نوشته نیز همانند لفظ می تواند از اسباب بیان اراده باشد هیچ شكی وجود ندارد اما در مورد نكاح بین علما اختلاف نظر وجود دارد. اكثر فقهای اسلامی ( اعم از شیعه و سنی ) اعتقاد دارند كه نوشته تعریض و كنایه است و به تنهایی نمی تواند برقصد انشاء در نكاح دلالت نماید اما نظری هم از سید محسن حكیم در مستمسك العروه آمده كه كتابت به هیچ وجه كنایه نیست و از طرفی مانعی برای قبول كنایه {در صورتی كه به وضوح برقصد ازدواج دلالت كند} وجود ندارد.
اگرچه قول اقوی این است كه قانون نظر مشهور فقهای امامیه را پذیرفته و نوشته صراحتا ً دلالت بر قصد نكاح نمی كند و ما نیز تابع قانون هستیم اما بیان این نكته نیز خالی از لطف نیست كه حقوق امروز ، حقوقی است كه تشریفات و تكلفات گذشته در آن بسیار كمتر شده است و شاید بتوان راحت تر درآن كتابت رابرای اظهار اراده كافی دانست . چه بسی كه اشكالی به نظر نرسد كه در حقوق امروز نوشته ای راكه صراحتا ً بر قصد نكاح دلالت می كند را درحكم لفظ بدانیم.
1- توالی ایجاب و قبول امری است عرفی.
2- این قاعده مبتنی بر فقه اسلامی است.
3- فاصله ایجاب و قبول از حد متعارف نباید بیشتر باشد یعنی برای مثال نمی تواند خواستگاری نماید و برود و شش ماه دیگر مراجعه كند كه بگوید حالا برویم برای عقد . یادر سایر عقود مثلا ً بگوید من این ماشین را می خواهم و چند ماه بعد به صاحب نمایشگاه بگوید ماشین من كجاست كه معامله را تمام كنیم !!!
4-توالی بین ایجاب قبول به معنی نبودن فاصله بین ایجاب و قبول نیست بلكه این فاصله باید عرفا ً با توجه به موضوع قرارداد ، متناسب باشد به نحوی كه ایجاب كننده تصمیم حود را برای فروش به كسی دیگر تغییر ندهد و ایجاب جدیدی را صادر ننماید.
پس اولا : مسلما ً ازدواج مانند هر عقد دیگری از ایجاب و قبول تشكیل شده است و اظهار اراده در آن برای اینكه قصد افراد نمود بیرونی پیدا كند لازم و ضروری است. وجود اراده ی تنها برای تحقق نكاح یا هر توافق دیگری كافی نیست بلكه اراده باید بیان گردد.
ثانیا ً : در نكاح برخلاف سایر عقود اراده ی باطنی برای انعقاد توافق كافی نیست بلكه اراده باید به لفظ یا عملی كه صراحت دراین معنی داشته باشد صورت بپذیرد.
پس در عقد نكاح سكوت علامت رضایت نیست !!
ثالثا ً : صرف لفظ ملاك نیست بلكه هر عملی كه صراحتا ً برایجاب و قبول دلالت كند كافی است . برای مثال : هرگاه یكی از متعاقدین یا هردو لال باشند ، عقد به اشاره از طرف لال نیز واقع می شود ، مشروط بر اینكه به طور وضوح حاكی ازانشاء عقد باشد.
نظر کاربران
