استرداد یعنی پس گرفتن و پس دادن.برابر پارسی استرداد، بازگرداندن، واپس داد و پس گیری است.
با توجه به این قانون گذار تعریفی از جهیزیه و جهاز زن ارائه نکرده است با توجه به عرف جامعه باید آن را تعریف کرد.خرید جهیزیه مجموعه اموال منقولی است برای استعمال یا تزئین زندگی مشترک که از سوی زن به منزل شوهر آورده می شود. آوردن جهیزیه در بیشتر مناطق ایران رسم کهنی است که عرف هر منطقه، شهر یا قوم نقش به سزایی در شناخت آن دارد.حال در این مطلب می خواهیم به موضوع استرداد جهیزیه بپردازیم.
در قانون مدنی ایران اشاره ای به جهیزیه نشده است بدین دلیل که زن تکلیف قانونی و شرعی برای آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارد و تهیه وسایل لازم برای زندگی مشترک بر عهده شوهر است. اما به لحاظ این که آوردن جهیزیه به منزل مشترک در کشورمان امری شایع است و اختلافات ناشی از آن و همچنین اثاثیه منزل بسیار مبتلا به و یکی از دعاوی مهم در دادگاه خانواده محسوب می شود ناگزیر می باید به تحلیل حقوقی آن پرداخت.
زندگی زناشویی در مقایسه با زندگی مجردی تقدس خاصی دارد و بنابراین هر کسی که زندگی زناشویی را شروع می کند باید نسبت به خیلی از امورات آگاهی داشته باشد و حتی در برخی موارد که حتی حق با هم او باشد باید گذشت کند تا زندگی زناشویی سرشار از لذت و خوشبختی را تجربه کند. اما در این میان، جهیزیه موردی که است که زوجه در همان ابتدای زندگی برای گذران زندگی خود توسط والدین او خریداری شده و آن ها را به خانه زوج وارد می کند تا بتواند جهت گذران زندگی خود از آنها استفاده کند. البته در زندگی زناشویی بیشتر امورات و اموال مشترک شده و به اصطلاح من به ما تبدیل می شود. ولی بازهم با این همه خیر و برکتی در زندگی زناشویی وجود دارد ولی گاهی مواقع اختلاف کوچکی به اختلافات بسیار بزرگی تبدیل می شوند. اموال منقولی که توسط زوجه استفاده می شود به زوجه تعلق می گیرد و اموالی که توسط شوهر بنا به عادت و به صورت مکرر استفاده می شود متعلق به شوهر بوده و یک سری از اموال هم به صورت مشترک استفاده می شوند. جهیزیه شامل اموال منقولی است که توسط زوجه به خانه زوج آورده می شود و به مرور زمان خراب شده یا از میزان بهره وری آن کاسته شده و مستهلک می شود. البته شوهر هم در عقدنامه نسبت به جایگزینی اموال منقول جهیزیه متعهد نشده یا حتی قرار بر این هم نیست که مبالغ اموال خراب شده را به زوجه پرداخت کند، ولی با این وجود در صورتی که قدرت خرید داشته باشند می توانند اموال بهتری را خریداری کرده و از آن استفاده کنند. زمانی که زن و شوهر بر سر طلاق توافق می کنند، نحوه استرداد جهیزیه به گونه دیگری خواهد بود.
زمانی که بر سر طلاق به توافق رسیدند در این صورت باید نحوه استرداد و زمان و مکان آن را نیز مشخص کنند، البته این کار بعد از جاری شدن صیغه طلاق به انجام میرسد، زوجه زمانی را برای دریافت جهیزیه مشخص می کند و مکان دریافت جهیزیه نیز مشخص می کند. در صورتی که زوجه هنوز در مورد استرداد جهیزیه توافق نکرده باشند می تواند بر اساس لیست ابتدایی، اموال جهیزیه را دریافت کند.
لیست اموال جهیزیه همان اموالی است که زوجه در ابتدای زندگی خود به خانه شوهر می آورد و زوجه می تواند در اموال خود هر گونه دخل و تصرفی را به انجام برساند. زوجه حتی در مقایسه با شوهر استقلال مالی دارد و می تواند مبلغ درآمدی خود را به هر نحو که بخواهد صرف کند. زوجه می تواند بر طبق لیست ابتدایی خود، اموال دلخواه خود را به هر شکل و ترتیبی استرداد کند. زوج باید در همان ابتدای زندگی، لیست اموال را مشاهده کرده و آنها را امضاء کند. زمانی که زوج لیست اموال را امضاء می کند دیگر این چنین لیستی یک لیست معمولی نیست بلکه یک سند معتبر محسوب می شود. هر اموال منقولی که زوجه در ابتدای زندگی خود خریداری کرده جزء جهیزیه او محسوب می شود. در صورتی که ارزش مالی جهیزیه از ۲۰ میلیون تومان باشد، دادخواست زوجه به شورای حل اختلاف واگذار می شود در غیر این صورت زوج و زوجه باید به دادگاه خانواده مراجعه کنند؛ البته زوجین باید بر سر نحوه استرداد جهیزیه به توافق رسیده باشند و در توافق خود نیز نحوه استرداد را مشخص کرده باشند تا براساس توافق جهیزیه استرداد شود. چنانچه زوجه دارای جهیزیه باشد زوجین مکلف به توافق بر استرداد جهیزیه در طلاق توافقی به زوجه و یا عدم استرداد آن هستند و طبق توافقاتی زمانی از طرف زوجین مشخص می شود که این زمان بعد از اجرای صیغه طلاق می باشد که زوجه به محل زندگی مشترک مراجعه نماید و جهیزیه به هر مکان که بخواهد انتقال بدهد. بنابراین زوجین در مورد استرداد جهیزیه در طلاق توافقی مثل سایر موارد دیگر با هم توافق می کنند اما اگر بر سر جهیزیه توافقی نکردند ، زن می تواند پس از طلاق با استناد به سیاهه برای استرداد جهاز خود اقدام کند. منظور از سیاهه ، اموالی كه بر طبق رسوم قدیم زوجه به خانه شوهر می آورد، تحت عنوان جهیزیه شناخته می شود. اصولا زن نیز مانند مرد می تواند در اموال خود هر تصرفی انجام دهد و در واقع در مسائل مالی خود استقلال تام دارد. در خصوص دعوای استرداد جهیزیه و پیشگیری از اختلاف در میزان جهیزیه، زوجه میتواند جزئیات اموال مربوط به جهیزیه خود را در سیاهه ای یادداشت كند. سیاهه جهیزیه تهیه شده توسط زوجه باید به امضای زوج برسد. امضای زوج به سیاهه جهیزیه اعتبار می دهد، اما در صورتی که اثر انگشت شوهر نیز در ذیل سیاهه اموال زن درج شود، این موضوع اعتبار این سند عادی را بیشتر خواهد كرد. در سیاهه اموال زوجه ذکر می شود که به عنوان مثال یخچال، ماشین لباسشویی، اجاق گاز و نظایر آن به عنوان جهیزیه تهیه شده است. برای تعیین دادگاه صالح نیز باید گفت اگر جهیزیه مذکور زیر 20 میلیون تومان باشد دادخواست باید به شورای حل اختلاف ارائه گردد. در غیر اینصورت دادخواست در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد. اما معمولا در بحث بازگرداندن و استرداد جهیزیه در طلاق توافقی مثل سایر موارد دیگر زوجین باید با هم توافق کرده و توافق خود را در توافقنامه ذکر کنند.
به این پرسش به دو گونه باید پاسخ داد؛ اگر به صورت خشک به قوانین نگاه شود، می توان زوج را مشمول این جرم دانست. این در حالی است که اگر از دید عرفی به موضوع نگاه کرده و قواعد شراکت را در خصوص جهیزیه ای که زن به منزل شوهر می برد، جاری بدانیم، نمی توان پاسخ قاطعی به این پرسش داد. دیوان عالی کشور در آرای خود احکام متفاوتی در این مورد صادر کرده و در برخی موارد شریک را مشمول این جرم دانسته است و در مواردی نیز خیر! به نظر می رسد که نمی توان زوج را به جرم خیانت در امانت محکوم کرد. حتی اگر به نقص یا تلف اموال جهیزیه اقدام کرده باشد. چرا که جرم خیانت در امانت مختص به اعمالی است که در آن استرداد اموال پیش بینی شده باشد. در حالی که در خصوص جهیزیه به نظر می رسد باید توافقی میان صاحب مال یعنی زوجه و امین یعنی زوج مبنی بر استرداد جهیزیه ، چه به صورت صریح و چه به صورت ضمنی وجود داشته باشد و چون ذات عقد ازدواج مبنی بر تفاهم و توافق برای ادامه زندگی مشترک است، بعید به نظر می رسد در حین عقد ازدواج و شروع زندگی مشترک زوجه استرداد جهیزیه را شرط کرده باشد. در زمانی که زوجه جهیزیه را به منزل مشترک می آورد، چون هدف ادامه زندگی است هیچ پیش زمینه ای برای استرداد جهیزیه وجود ندارد، در نتیجه چون جرم خیانت در امانت مختص به اعمالی است که استرداد در آنها شرط است، بعید به نظر می رسد زوج را بتوان به این جرم محکوم کرد. به معنای واضح تر شرط استرداد جهیزیه باید وجود داشته باشد و اگر نباشد، جرم صورت نپذیرفته است؛ بنابراین از آنجایی که در زمان ازدواج شرط استرداد جهیزیه وجود ندارد، این جرم صورت نمی پذیرد. در ماده ۶۷۴ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مقرر شده است که هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده باشد که اشیا مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده است، آنها را به ضرر مالکان یا متصرفان آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. بر اساس این ماده که رکن قانونی جرم خیانت در امانت است، می توان گفت که رکن مادی این جرم، استعمال، تصاحب، اتلاف یا مفقودی اموال مزبور است. ماده ۶۱۷ قانون مدنی نیز در خصوص عقد ودیعه این گونه بیان کرده است که امین نمی تواند غیر از جهت حفاظت، تصرفی در ودیعه کند یا به نحوی از انحا از آن منتفع شود مگر با اجازه صریح یا ضمنی امانت گذار و در غیر این صورت ضامن است. در نتیجه زمانی که زوجه، زوج را از استفاده ممنوع می کند، هرگونه استفاده ای از آن استعمال محسوب می شود. البته شرایط سوءنیت او در این موارد باید لحاظ شده و مورد توجه قرار گیرد. امیدواریم که هیچ آشیانه عشقی ویران نشود و زوجین بتوانند در هر شرایطی با هم یک زندگی سرشار از عشق و محبت را تجربه کنند حتی به گونه ای دیگر واژه طلاق از دایره المعارف حذف شود و آن روز همان روزی که است که خداوند وعده داده که همگان با عشق . امید و عدالت خداوندی زندگی خواهند کرد
نظر کاربران
