1 - در این بحث اثر حقوقی خواستگاری در حقوق ایران و پاره ای از کشورهای اسلامی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.هدف از خواستگاری اظهار تمایل یک طرف به ازدواج با طرف دیگر است.قبول خواستگاری از طرف مقابل و برقراری دوران نامزدی برای خواستگار حقی ایجاد می کند و از نظر تکلیفی مانع خواستگاری دیگران می گردد با وجود این خواستگاری قبول شده نیز با دو مشکل اساسی روبرو است اولا : خواستگاری حتی اگر در مورد قبول طرف دیگر واقع شود، رابطه زوجیت ایجاد نمی کند و مرد و زن در دوران نامزدی بیگانه محسوب می شوند بنابراین هر یک از آنها می تواند از نامزدی عدول کند گر چه تمام یا قسمتی از مهریّه نیز تأدیه شده باشد.
2 - ثانیا : گرچه زیاندیده می تواند برابر قواعد مسؤولیت مدنی خسارت خود را از فاعل زیان بگیرد ولی، در عمل، گرفتن خسارت از نامزد پشیمان با توجه به حذف ماده 1036 ق.م.کاری بس دشوار است زیرا دادرسان دادگاه ها بیشتر به نصوص قانونی استناد می کنند و کمتر از اصول و قواعد حقوقی استفاده می کنند.
3 -به علاوه چون هر یک از نامزدها می تواند از وعده نکاح عدول کند و صاحب حق نباید زیانهای ناشی از اجرای حق خویش را بپردازد مگر اینکه از حقوق خود سوء استفاده کند و در اجرای حق خود مرتکب تقصیر شده باشد بنابراین زیاندیده باید تقصیر طرف مقابل را نیز ثابت کند.
وانگهی قرار دادن وجه التزام نیز نمی تواند هیچ یک از دو طرف را به قبول نکاح در آینده پای بند کند و همچنین حرمت تکلیف خواستگاری از کسی که دیگری از او خواستگاری کرده و مورد قبول قرار گرفته کارساز نیست.
4 - بحث خواستگاری و ازدواج : به نظر می رسد که ازدواج موقت در دوران نامزدی برای دو طرف وافی به مقصود است.
بی شک عقد نکاح از مهمترین عقود است به گونه ای که می توان آن را قرارداد سرنوشت و زندگی نامید زیرا کسی که بتواند ازدواج مناسب و شایسته ای بکند، قدم بزرگی در راه پیروزی خود برداشته است که این نخستین گام زمینه خوشبختی و موفقیت های بعدی او را نیز فراهم می کند.
خواستگاری و نامزدی مقدمه نکاح است و با توجه به اهمیّت ذی المقدمه، مقدمه هم مهم تلقّی می شود.
5 -از نظر حقوقی، مادام که صیغه عقد نکاح جاری نشده، زن و مرد نسبت به هم بیگانه تلقّی می شوند گر چه خواستگاری صورت گرفته و مورد قبول نیز واقع شده باشد.
قانونگذار خواستگاری پذیرفته شده را نیز وعده ازدواج می نامد و آن را قابل عدول می داند(ماده 1035 ق.م)ولی قابل عدول بودن وعده نکاح از اهمیّت آن نمی کاهد چه دانستن آثار حقوقی خواستگاری پیش از قبولی و پس از آن و نیز ضمانت اجرای عدول از خواستگاری برای همه مفید و ضروری است.به ویژه خواستگار و پذیرش آن برای ایجاد روابط گسترده مانند رفت و آمد و نشست و برخاست کافی است و طرفین می توانند مانند زن و شوهر با هم رفتار کنند؟پشیمانی هر یک از دو طرف چه آثاری به دنبال دارد؟ آیا می توان به خواستگاری کسی که دیگری از او خواستگاری کرده است رفت؟
1 - آثار خواستگاری پیش از قبولی
2 - مفهوم خواستگاری : این مقدمه به خواستگاری اختصاص دارد و مهمترین مباحث آن به ترتیب:تعریف، شرایط، موانع و آثار خواستگاری است
6 - به موجب ماده 1304 ق 1.م : هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می توان خواستگاری کرد. .قانون گذار ایران به این اجمال اکتفا کرده، خواستگاری را تعریف نکرده است.به نظر می رسد :با توجه به عرف مردم و سوابق فقهی مفهوم واژه بدیهی پنداشته شده است.
حقوق خواستگاری این است که از زنی تقاضای ازدواج کنند. بنابراین خواستگار همیشه مرد و کسی که از او خواستگاری می شود همواره زن است. چه این شیوه مطابق فطرت و طبیعت انسان معرفی و در قرآن دستور همسر گزینی به مردان داده شده است.
در اصطلاح فقهی خواستگاری خطبه، خواستگار خاطب و زنی که از او خواستگاری به عمل می آید مخطوبة نامیده می شود.
7 - گرچه اغلب و به طور معمول خواستگاری از جانب مردان است و نظر مذکور نیز بر مبنای همین غلبه عرفی است ولی عقلا خواستگاری از طرف زنان یا اولیای قانونی ایشان منعی ندارد و مانع شرعی و قانونی نیز ندارد. بنابراین پیشنهاد ازدواج از طرف زن و خواستگاری او از مرد نیز بدون اشکال است.
در کتابهای فقهی شرایط گوناگونی برای خواستگاری ذکر شده است. مهمترین شرط، مشروع بودن ازدواج با زنی است که از او خواستگاری می شود بنابراین خواستگاری هنگامی صحیح است که : اولا- ازدواج با آن زن حرام نباشد. در صورتی که ازدواج با زنی حرام باشد خواستگاری از او نیز حرام و ممنوع است.خواه حرمت دایمی باشد مانند حرمت ازدواج با عمّه و خاله یا حرمت موقت مانند حرمت ازدواج با خواهر زن پیش از آنکه نکاح خواهر قبلی منحل شده باشد.بنابراین از زنانی که ازدواج با آنها حرام است نمی توان خواستگاری کرد.همچنین است خواستگاری از همسر دیگری.
دوما- زنی که در دوره عده رجعی به سر می برد نیز مانند زن شوهردار است و به تصریح یا کنایه(به طور ضمنی)نمی توان از او خواستگاری کرد زیرا این نوع خواستگاری تجاوز به حق طلاق دهنده است و امکان رجوع را از وی سلب می کند.
به علاوه زنی که در عده رجعی است در حکم زن شوهردار است. خواستگاری از زنی که دوران عده وفات را سپری می کند به صورت غیر صریح و کنایه منعی ندارد ولی خواستگاری زنی که در عده بائن است فقط به کنایه مجاز است..
خواستگاری زنی که دیگری از او خواستگاری کرده است ممنوع و حرام است.مگر اینکه خواستگار از او صرف نظر کند یا اذن خواستگاری دهد.زیرا به گفته پیامبر(ص)این کار ورود در معامله دیگری است و ورود در آن پیش از برهم زدن نامزدی نهی شده است. و نهی ظهور در حرمت دارد و نظر معتبر فقیهان امامیّه حرمت این خواستگاری است 3فقیهان عامه نیز در این باره اتفاق نظر دارند. به علاوه اضرار به دیگری و تجاوز به حق خواستگار از نظر اخلاقی نیز ممنوع است.
خواستگاری یکی از مقدمات ازدواج است و هدف آن اظهار تمایل یک طرف به ازدواج با طرف دیگر است.بنابراین پیش از قبولی هیچ گونه تعهد الزام آوری وجود ندارد و نامزدی نیز محقق نشده است زیرا آغاز نامزدی از زمانی است که خواستگاری مورد قبول مخاطب باشد و دو طرف تصمیم به نامزدی بگیرند.
حال سؤال این است که آیا می توان از زنی که دیگری خواستگار اوست ولی هنوز موافقت خود را اعلام نکرده است خواستگاری کرد؟
به ظاهر هیچ یک از فقیهان امامیه و عامه به حرمت چنین خواستگاری عقیده ندارند و در این باره به شیوه پیامبر(ص)استناد کرده اند. ولی حنفی ها آن را به استناد اطلاق احادیث خواستگاری و نامزدی مکروه شمرده اند
به نظر می رسد که خواستگاری غیر مجاز حسب مورد دارای مسؤولیت مدنی و کیفری است.هر گاه کسی آگاهانه و به عمد به خواستگاری کسی برود که خواستگاری از او ممنوع و حرام است و در نتیجه این عمل که تقصیر به شمار می رود به دیگری زیانی برسد، زیاندیده می تواند از مقصر خسارت مطالبه کند.
به علاوه هر گاه خواستگار مزاحمتی ایجاد کند یا خواستگاری توهین تلقی شود، مزاحم مستوجب کیفر و مشمول مقررّات تعزیری خواهد بود مستفاد از ماده 619 ق.م.ا.(تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده مصوب 1375).این در صورتی است که کسی با علم به غیرمجاز بودن خواستگاری، اقدام کند چنانکه کسی با علم به اینکه زنی شوهردار است به خواستگاری او برود.در این گونه موارد اصل عدم علم و ناآگاهی است و خلاف آن باید ثابت شود.بدیهی است این گونه خواستگاریهانمی تواند به ازدواج منتهی شود زیرا ازدواج به فرض تراضی طرفین نیز باطل است پس خواستگاری در این موارد نیز خلاف قانون و عمل بیهوده ای است که جز مزاحمت اثری بر آن بار نمی شود.
با وجود این، چنانکه گذشت، هرگاه خواستگاری غیرمجاز از نامزد دیگری باشد و مورد قبول واقع شده، به ازدواج بیانجامد، عدول ضمنی از نامزدی پیشین تلقی می شود.
ازدواج صحیح است و برای خواستگار جدید و زن مسؤلیّتی پدید نمی آید(ماده 1035 ق.م.)مگر اینکه از روی تقصیر و نابهنگام باشد که در این صورت هر گاه زیانی به نامزد قبلی وارد شده باشد، وی می تواند بر طبق قواعد عمومی مسئولیت مدنی از وارد کننده زیان خسارت مطالبه کند.
نظر کاربران
