آیا پدر و مادر در حقوق ایران از حق یكسانی در مورد حضانت برخوردارند؟ خیر: اولویت در حضانت برای فرزندان ذكور تا دو سالگی و در مورد فرزندان اناث تا هفت سالگی با مادر است، اما پس از این مدت، حق حضانت متعلق به پدر خواهد بود. اما اگر مادر در مدتی كه حضانت طفل با اوست مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر كند، حق حضانت با پدر خواهد بود.
در صورت امتناع یكی از ابوین از حضانت طفل، چه ضمانت اجرایی وجود دارد؟ در این صورت دادگاه به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یكی از اقربا و یا به درخواست دادستان ممتنع را به حضانت طفل ملزم می كند. ولی در صورتی كه الزام ممتنع ممكن یا موثر نباشد حضانت را به هزینه پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تأمین می كند.
آیا درصورت اهمال پدرو مادر یاهر دوی آنان درمورد نحوه نگاهداری طفل، ضمانت اجرایی وجود دارد؟ به موجب قانون، هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری كه طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، دادگاه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یه به تقاضای دادستان، هر تصمیمی را كه برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ كند.
1- اعتیاد زیان آور به الكل، مواد مخدر و قمار
2- اشتهار به فساد اخلاق و فحشا
3- ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشكی قانونی
4- سـوءاستفاده از طفــل یا اجبار او به ورود در مشــاغل ضد اخــلاقی، مانند فســاد، فحشا، تكدی گری و قاچاق
5- تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
والدین تا چه زمانی مكلف به حضانت از فرزندان خود هستند؟ از نظر قانون مدنی ایران زمان بلوغ برای دختر 9 سال و برای پسر 15 سال تمام قمری است و ظاهراً فرض براین است كه با رسیدن طفل به سن بلوغ، او از تحت حضانت خارج می شود. اما با در نظر گرفتن مواد قانون مدنی والدین مكلف اند نفقه فرزندان خود را تا زمانی كه بتوانند شخصاً استقلال مالی داشته باشند بپردازند.
حق ملاقات فرزندان برای زن و مردی كه از هم جدا شده اند چگونه است؟ در صورتی كه به علت طلاق یا به هر دلیل دیگر ابوین طفل در یك منزل سكونت نداشته باشند، هر یك از پدر یا مادر كه طفل تحت حضانت او نیست، حق ملاقات طفل خود را دارد. در صورتی كه والدین در این مورد به توافق نرسند، دادگاه نحوه ملاقات را معین می كند.
در صورت فوت پدر حضانت طفل برعهده چه كسی است؟ در صـورت فوت پــدر، حتی با وجود جد پدری (كه به موجب قانون مدنی ایران،ولی قهری محسوب می شود) حضانت از كودك یا محجور برعهده مادر است.
در چه شرایطی حق حضانت ساقط می شود؟ جنون اختیار كردن شوهری دیگر توسط مادر، تا وقتی پدر طفل در قید حیات است در معرض خطر قرار گرفتن صحت جسمانی و تربیت اخلاقی طفل از جمله در مواردی چون: اعتیاد زیان آور به الكل؛ مواد مخدر و قمار؛ اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء؛ ابتلا به بیماری های روانی؛ سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی همچون فحشاء، تكدی گری و قاچاق ؛ تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
چرا حتما حضانت بچه باید با پدر باشه ؟آیا این عدالته که مادر سختی حاملگی و به دنیا آوردن بچه را تحمل کند اونوقت بچه را به پدرش بدهند؟
حضانت و نگهداری از فرزند امری است كه بر اساس مصالح عمومی و طبیعی فرزندان تنظیم شده است. در این گونه قوانین شرایط خاص و ویژه مورد توجه قرار نمی گیرد. اصولا در اسلام حضانت فرزندان امری مشترك و به عهده مادر و پدر است؛ یعنی مسئولیت شرعى سرپرستى و نگهدارى فرزند بر عهده پدر و مادر نهاده شده است. در نتیجه اگر فرزند پسر بود، مادر تا دو سال و اگر دختر بود، تا هفت سال در نگهدارى او بر پدر اولویت دارد. اگر مادر نخواهد بچه را نگهداری و حضانت کند، باز بر عهده پدر است تا او را نگهداری کند و مسئولیت با پدر مى باشد.
این تقسیم بندی به جهت مصلحت و نیاز کودک تعیین شده است؛ یعنی در زمانى که فرزند نیاز بیش ترى به مادر دارد، اولویت نگهدارى فرزند به او داده شده، چون در کودکی نیاز فرزند به مادر بیش تر است،مسئولیت سرپرستی به مادر داده شده و در عین حال در همین مدت، تأمین هزینه زندگى کودک برعهده پدر است، اما در سنین بالاتر، مسئولیت او به پدر داده شده است.
البته اگر هر کدام از پدر و مادر نخواهند این مسئولیت را بپذیرند، از این جهت که به زندگی فرزند آسیب می رساند، حاکم شرع و قاضی این مسئولیت را بر عهده دیگری می گذارد.
در این گونه احكام معمولا قاعده طبیعی و متعارف مورد توجه قرار می گیرد ،چنان كه در وضع همه قوانین بین المللی وضعیت غالبی و حداكثری مورد ملاحظه قرار می گیرد؛ در نتیجه در این مورد، شرایط خاص مانند آن كه مادری تمكن و علاقه به نگهداری كامل از فرزندان خود را داشته باشد و نخواهد دیگر ازدواج كند، مورد بحث نیست.
در فرض چنین تمایلی امكان و ظرفیت طرح این مساله با پدر و درخواست نوعی همراهی و مصالحه وجود دارد، همان گونه كه ممكن است مادر درخواست خود را از طریق مجاری قانونی قضایی و حقوقی مطرح نموده، درخواست حضانت فرزند بیش از زمان مقرر را مطرح نماید . برای رسیدن به این نتیجه تلاش نماید؛ اما در هر حال آن چه در متن قوانین بیان می شود، شرایط عمومی و طبیعی افراد است.
طرح این سوال در فرض مواردی است كه والدین هر دو خواهان مراقبت و نگهداری از فرزند هستند، در حالی كه در بسیاری از موارد دیده می شود والدین به ویژه مادران به دلایل مختلف خواهان پذیرش مسئولیت فرزندان خود نیستند و به رغم محبت مادری و علاقه به ارتباط با فرزندان شان نمی خواهند یا نمی توانند مسئولیت ادراه و نگهداری از آنان را بر عهده بگیرند ؛ در این صورت قانون اسلام رعایت شرایط منطقی در حفظ حرمت فرزند و والدین را کرده است.
براساس ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی طفل صغیر تحت ولایت قهری پدر و جدی پدری خود می باشد و همچنین است طفل غیررشید یا مجنون در صورتی كه عدم رشد یا جنون او متصل به صفر باشد.
۱) حضانت فرزندان صغیر یا محجورانی كه فاقد پدر هستند برعهده كیست؟
براساس ماده واحده قانون حق حضانت فرزندان صغیر یا محجوران به مادران آنها حضانت فرزندان صغیر یا محجورانی كه پدرانشان به مقام والای شهادت رسیده و یا فوت شده باشند با مادران آنها خواهد بود و هزینه متعارف زندگی این فرزندان چنانچه از اموال خودشان باشد در اختیار ولی شرعی است ولی اگر از طریق بودجه دولت یا بنیاد شهید پرداخت می شود در اختیار مادرانشان قرار می گیرد مگر آن كه دادگاه صالح در موارد ادعای صلاحیت مادر حكم به عدم صلاحیت بكند.
2) آیا ماده واحده فوق هر محجور یا صغیری را شامل می شود یا خیر؟
محجور در شرایط فوق فقط در مورد حجر متصل به صغر صادق است و افراد سفیه یا مجنونی كه حجر آنان در دوران بلوغ حادث شده است شامل ماده واحده فوق نمی شوند.
۳) هزینه متعارف حضانت چگونه تعیین می شود؟
هزینه حضانت فرزندان محجوران بر اساس دو ملاك نوعی و شخصی توسط دادگاه تعیین می شود و شرایطی از قبیل سن، نیازهای روزمره، موقعیت های اجتماعی، محل اقامت و ملاك تعیین هزینه حضانت خواهد بود. در هر صورت پس از تعیین هزینه متعارف توسط دادگاه، مادر یا نماینده قانونی او مجاز به دریافت هزینه مزبور خواهد بود.
در مواردی كه تعیین حدود هزینه متعارف یا عدم صلاحیت مادر در زمینه حضانت فرزندان شهدا مطرح باشد بنیاد شهید موظف است نماینده خود را به عنوان كارشناس به دادگاه معرفی كند. در این شرایط نقش كارشناس بنیاد شهید در دادگاه از یك سو كمك به تعیین ملاك های عرفی توسط دادگاه و تعیین مبلغی عادلانه به عنوان هزینه حضانت و از سوی دیگر یاری رساندن به خانواده شهدا است.
در مواردی كه مادر فاقد صلاحیت باشد نقش كارشناسان بنیادشهید ارایه دلایل محكم جهت اثبات فقدان صلاحیت مادر است در صورت عدم ارایه مدارك لازم توسط نماینده بنیاد شهید یا ولی شرعی دادگاه باید در صورت عدم وجود دلایل كافی حضانت مادر را مسجل اعلام نماید. بدیهی است كه در این شرایط حق حضانت مادر یك اصل قانونی است و ادعای فقدان صلاحیت او یك ادعای خلاف اصل می باشد كه باید توسط مدعی ثابت گردد.
۴) آیا ماده واحده قانون حق حضانت فرزندان صغیر یا محجور با ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی تعارض دارد یا خیر؟
براساس ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی طفل صغیر تحت ولایت قهری پدر و جدی پدری خود می باشد و همچنین است طفل غیررشید یا مجنون در صورتی كه عدم رشد یا جنون او متصل به صفر باشد.
ماده واحده قانون حق حضانت در واقع ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی را در مورد فرزندان صغیر یا محجورانی كه پدرانشان فوت شده اند یا به درجه والای شهادت رسیده اند تخصیص می زند و استثنایی بر ماده مزبور می باشد به عبارت دیگر در مورد فرزندان صغیر با محجوران دارای پدر اصل بر ولایت پدر یا جد پدری است مگر این كه پدر یا جد پدری به جهتی از جهات فاقد صلاحیت باشند ولی چنانچه پدران فرزندان مزبور در قید حیات نباشند اصل بر ولایت قانونی مادر است و جد پدری صرفا در صورت عدم صلاحیت مادر دارای حق خواهد بود.
۵) آیا ازدواج مادر تاثیری در حضانت او خواهد داشت یا خیر؟
بر پایه ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی اگر مادر در مدتی كه حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود تا به دیگری شوهر كند حق حضانت با پدر خواهد بود. ولی در شرایطی كه پدر در قید حیات نباشد موضوع ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی منتفی خواهد بود چون بر اساس ماده واحده قانون حق حضانت فرزندان صغیر یا محجوران فاقد پدر مصوب ۶/۵/۶۴ در صورت فقدان پدر به دلیل فوت یا شهادت حق حضانت با مادر خواهد بود. بر اساس تبصره ۲ ماده واحده مزبور ازدواج مادرانی كه در ماده واحده ذكر شده است مانع از حق حضانت آنها نمی گردد بنابراین ازدواج مادر فقط در شرایط حیات شوهر سالب حق حضانت او خواهد بود.
۶) ضمانت اجرای ممانعت از اجرای حكم حضانت چیست؟
بر اساس ماده واحده قانون مربوط به حق حضانت مصوب ۲۲/۴/۶۵ چنانچه به حكم دادگاه مدنی خاص یا قایم مقام آن دادگاه حضانت طفل به عهده كسی قرار گیرد و پدر و مادر و یا شخص دیگری مانع اجرای حكم شود و یا از استرداد طفل امتناع ورزد دادگاه صادركننده حكم وی را الزام به عدم ممانعت یا استرداد طفل می نماید و در صورت مخالفت به حبس تا اجرای حكم محكوم خواهد شد. بنابراین ضمانت اجرای حكم حضانت بدین صورت است : در مرحله اول فرد ممتنع الزام به عدم ممانعت می گردد و فرد ممتنع موظف است بر اساس حكم قضایی طفل را به فردی كه واجد حق حضانت است بسپارد.
در صورت مخالفت فرد ممتنع، دستور حبس وی تا زمان اجرای حكم حضانت صادر می شود به بیان دیگر فرد مزبور موظف است موانع عدم اجرای حكم را صورتی كه ناشی رفتار او باشد برطرف نماید و به محض رفع مانع دادگاه موظف به صدور دستور آزادی فرد ممتنع است. در صورتی كه فرد ممتنع همان كسی باشد كه طفل به او سپرده شده است مطابق ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی به حبس یا جزای نقدی محكوم خواهد شد.
نظر کاربران
