اگر سری به مناطق جرم خیز در مناطق مختلف کشور بزنیم می بینیم که اکثر این محله ها تاریک هستند و ساختمان هایی با نماهایی نامناسب در این مناطق خودنمایی می کنند. رنگ های تیره و کوچه های بسیار باریک در این محدوده ها مشهود است. زمینه ارتکاب جرم در این محله ها بیشتر است و جالب اینکه این مناطق توسط افرادی که گرایش به جرم دارند برای زندگی انتخاب می شود زیرا به فرهنگ آنان نزدیکتر است. اگرچه مسئولان قضایی معتقدند که معماری شهری در ۲۵ درصد در وقوع جرایم تاثیرگذار است اما در قانون به این موضوع توجهی نشده است.
شاید شنیدن این جمله که معماری شهری در کاهش یا افزایش انواع جرم تاثیر دارد برای خیلی ها جای تعجب داشته باشد اما معاون پیشگیری از جرم دادگستری آذربایجان شرقی، معتقد است که بررسی های علمی نشان می دهد که نوع، کیفیت معماری و شهرسازی در کاهش یا افزایش وقوع جرایم تأثیر زیادی دارد اگرچه در تصویب قوانین به این موضوع توجه چندانی نشده است. رضا مسعودی فر معتقد است که بررسی موضوعاتی همچون کیفیت، نحوه معماری مسکن و چگونگی شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یک کشور یا محله های مختلف یک شهر مبین تأثیرگذاری محیط بر بزهکاری است.
وی با اشاره به رابطه مستقیم معماری با جرم اظهار می کند: برخی کشورها در حوزه معماری جنایی به گونه ای علمی عمل می کنند و در طراحی ساختمان ها و شهرها توجه ویژه ای به این موضوع دارند که این توجه سبب جلوگیری از بروز جرم و جنایت تا حد ممکن می شود.
وی عواملی همچون نور، ترس کاذب، فضای سبز، رنگ را هم مانع و هم عامل جرم می داند و توضیح می دهد: در مکان هایی که کمبود نور و وجود درختان بلند و انبوه مانع دید می شود زمینه وقوع جرم را فراهم می کند این در حالی است که وجود نورکافی و ایجاد فضای سبز و با نشاط با رنگ های شادی آور تاثیر زیادی درکاهش جرم دارد. معاون پیشگیری از جرم دادگستری آذربایجان شرقی در خصوص عوامل درون شهری موثر بر افزایش جرم همچون تصادفات نیز می گوید: وقوع تصادفات و برخورد اتومبیل اگر موجب مرگ هم نشود می تواند جرایمی را ایجاد کند بنابراین ساخت معابر بر اساس اصول صحیح شهرسازی و رعایت نکات راهنمایی و رانندگی نیز می تواند بر کاهش این نوع جرایم تاثیرگذار باشد.
همچنین معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس، درباره جایگاه و نقش معماری شهری در پیشگیری از ارتکاب جرایم، می گوید: معماری و طراحی شهری نقش بسیار مؤثری بر میزان وقوع جرایم علیه اشخاص ، اموال و مالکیت و امنیت و آسایش عمومی دارد و در مناطق شهری که معماری و طراحی مبلمان شهری بر مبنای اصول پیشگیری از وقوع جرم صورت پذیرفته باشد، وقوع جرم و متضرر شدن شهروندان به شدت کاهش می یابد.
احمد رحمانیان توضیح می دهد: در مناطقی که نظارت طبیعی (همگانی) وجود داشته باشد در صورت پارک اتومبیل یا موتورسیکلت در گوشه خیابان، سارقان بالقوه از ارتکاب سرقت منصرف می شوند. زیرا با توجه به دید و نظارت بر فعالیت آنها، احتمال دستگیری ایشان بسیار بالاست، اگر وسیله نقلیه در کوچه یا معابر بدون نظارت و دید همگانی پارک شود احتمال وقوع سرقت بسیار بالاست.
وی با اشاره به جرایم و پرونده های قضایی و کیفری که وابسته به طراحی شهری است ، می افزاید: در سامانه ثبت پرونده ها در مراجع انتظامی و قضایی گزینه مشخصی برای ثبت این اطلاعات در نظر گرفته نشده است و با توجه به تنوع عناوین مجرمانه که در طول استقرار نظام دادگستری در ایران، تا کنون رقمی بین هزار و ۴۰۰ تا هزار و ۸۰۰ عنوان مجرمانه در نظر گرفته شده است و با توجه به تجربیات و مشاهده های میدانی و صحبت با مسئولان انتظامی و قضایی به نظر می رسد رقمی حدود ۲۵ درصد از وقوع جرایم، ارتباط مستقیمی با طراحی نامناسب شهری دارد.
از آنجایی که حاشیه نشینی این روزها یکی از مباحث مهم در زمینه افزایش جرم محسوب می شود بر این اساس باید راهکارهایی برای کاهش این معضل اندیشید. معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس در خصوص نقش معماری در از بین بردن پدیده حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ نیز می گوید: در نگاه اول به نظر می رسد معماری شهری و حاشیه نشینی دو مقوله جدا از هم است که با تعمق در موضوع می توان دریافت که طراحی و معماری و حاشیه نشینی با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند به نحوی که هر قدر در طراحی شهری و تدوین طرح های تفصیلی موضوعات پیشگیرانه رعایت و لحاظ شود شرایط اقامت برای افراد جهت تشکیل هسته های اقامتی در حاشیه شهرها کمتر می شود.
وی در ادامه می گوید: افراد حاشیه نشین برای سکونت و اقامت به دنبال مکان هایی هستند که شرایط آنجا با سبک زندگی و رفتارهای آنها همخوانی داشته باشد و به عبارت ساده تر بتوانند با فرهنگ و شیوه زندگی خود در آنجا سکنی گزینند و پس از مدتی فرهنگ خود را در آن منطقه غالب کنند و با طراحی شهری مناسب، آنها مجبور می شوند شیوه زندگی خود را به سبک زندگی شهری متحول کند.
معاون قضایی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس درخصوص نقش شهرداری ها در پیشگیری از وقوع جرم، بیان می کند: شهرداری ها و شوراهای شهر در پیشگیری از وقوع جرایم بسیار نقش اساسی و تأثیرگذاری دارند. وی تاکید می کند: فضاها و مکان های فرهنگی در اختیار شهرداری هر یک ظرفیت های مناسبی دارند که مسئولان شهرداری و شورا با مشارکت سایر دستگاه ها و نهادهای مرتبط نیروی انتظامی و دادگستری می توانند تدابیر و اقدامات پیشگیرانه را بکار گیرند. با توجه به اینکه معماری نقش مهمی در وقوع جرایم ایفا می کند بر این اساس باید مسئولان شهری با کمک روانشناسان شهرها را به گونه ای طراحی کنند تا جلوی وقوع جرم را بگیرند.
نظر کاربران