مشارکت در قتل مفاهیم بسیار گسترده ای دارد. به هر گونه مداخله مادی یا معنوی، دو یا چند نفر در قتل، حتی ممکن است همکاری و صدمه زدن به مقتول به صورت مستقیم انجام نگیرد را مشارکت در قتل می نامند.
برای استناد جرم به عمل همگان نیاز به مداخله دو یا چند نفر در انجام عملیات اجرایی جرم است.
برای محکوم کردن دو یا چند نفر به شرکت در قتل ، هم باید احراز شود که دو یا چند نفر مرتکب ضرب و جرح دیگری شده اند و هم باید احراز شود که عمل ایشان دلیل مرگ مقتول شده است. با توجه به متناسب بودن نوع کیفر با نوع جرم ، به نظر می آید که مطابق با نحوه شرکت در قتل ، باید مجازات های متفاوتی در نظر گرفته شود.
این سوال ذهن ها را به خود مشغول کرده است که آیا هر نوع مشارکت در قتل ، حکم قصاص دارد ؟
شرایط مشارکت در قتل در قانون مجازات اسلامی بر پایه های زیر است:
۱ علم و عمد : برای ان که بتوان مرتکبین عمل مجرمانه را به عنوان شریک در جرم مجازات کرد ، لازم است که در حین ارتکاب جرم ، نه تنها از ماهیت رفتار غیر قانونی خود دارای آگاهی باشد، بلکه باید در ارتکاب عمل مجرمانه نیز سوء نیت داشته باشند .
۲ انجام عملیات اجرایی : عملیات اجرایی ، تشکیل دهندة هر جرم مشخص معین است و افرادی که در انجام این عملیات همکاری داشته باشند ، شریک جرم محسوب می شوند و قانونگذار ، مداخله در عملیات اجرایی را برای تحقق شرکت در جرم لازم و ضروری می داند.
۳ مشارکت در یکی از جرایم : شرکت در قتل زمانی محقق خواهد شد که شخصی با دیگری در یکی از جرایم قابل تعزیر و بازدارنده ، مشارکت و همکاری داشته باشند و در حال حاضر ، ظاهرا برای تشخیص انواع جرایم قابل تعزیر می بایست به قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ رجوع کرد .
در قانون مجازات اسلامی آمده است : هر گاه دو یا چند مرد مسلمان مشترکا مرد مسلمانی را بکشند ولی دم می تواند با اذن ولی امر همه انها را قصاص کند و در صورتی که قاتل دو نفر باشند باید به هر کدام از آنها نصف دیه و اگر سه نفر باشند باید به هر کدام از آنها دو ثلث دیه و اگر چها رنفر باشند باید به هر کدام از آنها سه ربع دیه را بپردازد و به همین نسبت در افراد بیشتر می شود.
تبصره ۱ : ولی دم می تواند برخی از شرکای در قتل را با پرداخت دیه مذکور در این ماده قصاص نماید و از بقیه شرکاء نسبت به سهم دیه اخذ کند . برخی حقوقدانان به این تبصره خرده گرفته اند ، چرا که ولی دم دیه را پرداخت نمی کنند، بلکه شرکایی که قصاص نمی شوند ، وظیفه دارند تا سهم دیة خود را به شریکی بپردازند که قصاص می شود. در محشای قانون مجازات اسلامی پس از این ماده امده است : استیذان از ولی امر در زمانی می باشد که اولیا دم بخواهد شخصا جانی را قصاص کنند. اما اگر مراجع اجرایی احکام دادگستری به درخواست اولیاء دم بخواهند حکم قصاص را اجراء کنند ، این اذن به طور عام به آنها داده شده است. قانون مجازات اسلامی شرایط شکل گیری شرکت در قتل را این گونه بیان می دارد: شرکت در قتل زمانی تحقق می یاید که کسی در اثر ضرب و جرح عده ای کشته شود و مرگ او مستند به عمل همة آنها باشد خواه عمل هر یک به تنهایی برای قتل کافی باشد ، خواه اثر کار آنها مساوی باشد ف خواه متفاوت برخی چنین معتقدند : منظور از استناد قتل به عمل شریک ان است که در میان ان دو رابطه مستقیم و علیت وجود داشته باشد.
مفهوم معاونت در قتل عبارتست از همکاری و دخالت در وقوع جرم به یکی از صور معینه قانونی ، بدون مداخله در عملیات اجرایی ، قبل یا مقارن با وقوع جرم. بر طبق تعریف فوق معاون به هیچ وجه درعملیات اجرایی مجرمانه سازنده جرم دخالت نداشته باشد بلکه به یکی از اشکال پیش بینی شده در ماده ۴۳ قانون مجازات اسلامی در انجام جرم یاری و کمک کرده و از مجرم یا مجرمین اصلی استعاره مجرمیت می نماید اما شرکت در قتل طبق ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی هم به معنای مداخله دو یا چند نفر در انجام عملیات اجرایی جرم و هم به استناد جرم به عمل همگان نیاز است.
قتل در طبقه بندی های مختلف مطرح می شود. به طور مثال می توان یکی از انواع قتل را بدین صورت طبقه بندی کرد.
قتلی است که قاتل برای انجام آن تصمیم خود را گرفته یا برای قتل کسی کمین کرده است. نیت و انگیزه لازم را برای قتل دارد.
البته گاهی اوقات در اثر بی مبالاتی قتلی رخ می دهد. به طور مثل سوانح رانندگی که نمونه بارز قتل غیرعمد است. البته قاتل می تواند به عمد با ماشین نفری را بکشد. در صورتی که برای انجام قتل تصمیم نگرفته باشد، یعنی باوجود عمد، انگیزه ای هم نداشته، در این صورت انجام قتل باسبق تصمیم رخ داده که هم قاتل انگیزه داشته و هم قتل به صورت عمد صورت گرفته است.
لغت لاتین Assassinat یا Assassin از لغت حشاشین گرفته شده و حشاشین به معنا اصحاب حشیش است. و در اصطلاح به یاران حسن صباح گفته می شود که مخالفان خود را به عمد و تهدید به قتل می کشتند. داستان فخر رازی و برهان قاطع او در این زمینه بیان شده است. در حقوق فرانسه به قتل عمد Meurtre و در زبان انگلیسی Murder گفته می شود و منظور همان قتلی است که با اراده ، قصد و نیت به انجام رسیده است.
سعدی می گوید: من از تو پیش که نالم که از در شریعت عشق/ معاف دوست بدارند قتل عمداً را در زبان فرانسه به قتل غیرعمد Homicide par imprudence و در زبان انگلیسی Manslaughter می گویند و عبارت است از قتل انسانی بدون نیت قبلی و ناشی از عدم مهارت ، بی احتیاطی، غفلت، و عدم رعایت مقررات و بی دقتی قاتل.
در زبان آلمانی به انجام قتل ناشی از عدم مهارت یا تصادف Aberratio ictus گفته می شود و منظور قتلی است که ناشی از عدم مهارت قاتل بوده یا بخاطر تصادف اتفاق افتاده و مقتول بخاطر نیت قبلی قاتل به قتل نرسیده است.
نظر کاربران
