مختصری در مورد قرارداد حمل و نقل کالا

(به موجب ماده ۵۱۶ قانون مدنی) تعهدات متصدیان حمل و نقل اعم از از اینکه از راه خشکی یا آب و هوا باشد، برای حفاظت و نگهداری اشیایی که به آنها سپرده می شود، همان است که برای امانت داران مقرر است. بنابراین در صورت تفریط یا تعدی، مسئول تلف یا ضایع شدن اشیایی خواهند بود که برای حمل به آنها داده می شود و این مسئولیت از تاریخ تحویل اشیا به آنان است.

تعریف حمل و نقل در قانون تجارت

قبل از اینکه وارد بحث اصلی شویم، بهتر است تعریف و نگاه لایحه جدید تجارات به قرارداد حمل و نقل را بررسی کنیم. در این لایحه، قرارداد حمل و نقل این گونه تعریف شده است:

پیمانی است که به موجب آن، شخصی که متصدی حمل و نقل نامیده می شود، در برابر دیگری تعهد می کند که در مقابل اجرت، اشخاص یا کالاها را با شرایط معین و با وسیله معینی از محلی به محل دیگر حمل کند.

دومین اصطلاحی که تعریف شده است، مربوط به متصدی حمل و نقل می شود که عبارت است از:

شخصی است که در مقابل اجرت، تصدی به حمل کالاها یا اشخاص را برعهده می گیرد.

حمل و نقل کننده فرعی نیز شخصی است که اجرای قرارداد حمل و نقل یا اجرای بخشی از آن از سوی متصدی حمل و نقل به او واگذار می شود. این تعریف شامل هر شخص دیگری هست که اجرای تمام یا بخشی از قرارداد به وی واگذار شده است. فرستنده و گیرنده نیز این گونه تعریف شده است: شخصی است که به نام یا به حساب وی با متصدی حمل و نقل قرارداد بسته شده یا کالا به نام یا به حساب وی به متصدی حمل و نقل تحویل داده شده است و گیرنده شخصی است که مجاز به دریافت کالا در مقصد می باشد.

در این لایحه کالا و بارنامه نیز تعریف شده است. بر این اساس، کالا شامل هر گونه مال اعم از اموال و اشیای جامد یا مایع یا گاز و حیوانات می شود. در موردی که کالا در داخل کانتینر، جعبه، قفس یا پالت یا هر وسیله مشابه دیگری قرار داده شده یا به گونه ای بسته بندی شده است، کلمه کالا شامل کانتینر، جعبه، قفس، پالت و وسایل مشابه دیگر نیز می شود، به شرط آنکه به وسیله فرستنده تهیه شده باشد.

بارنامه نیز سندی کاغذی یا الکترونیک است که به تقاضای فرستنده و به وسیله متصدی حمل و نقل یا نماینده او صادر و از سوی اشخاص یادشده امضا شده و مشخصات کامل کالا در آن قید شده است و دلیل وجود قرارداد حمل و نقل و رسید تحویل کالا به متصدی حمل و نقل محسوب می شود. صادر نشدن بارنامه یا ناقص بودن آن تاثیری در اعتبار قرارداد حمل و نقل ندارد.

کمی درباره مسئولیت ها

در این قانون و در قرارداد حمل و نقل، یک مسئولیت اهمیت بسیاری دارد. دوره مسئولیت متصدی حمل و نقل کالا همین مسئولیت است. دوره مسئولیت متصدی حمل و نقل کالا از لحظه ای شروع می شود که کالا در مبدا حمل در اختیار و تحت کنترل وی، نماینده یا قائم مقام او قرار می گیرد و تا زمانی که در مقصد در اختیار و تحت کنترل گیرنده، نماینده یا قائم مقام اش قرار داده شود، ادامه دارد.

دوره مسئولیت متصدی حمل و نقل مسافر

دوره مسئولیت متصدی حمل و نقل مسافر شامل مدتی است که مسافر در سالن یا سکوی مخصوص سوار شدن و در حال سوار شدن، داخل وسیله نقلیه و در حال پیاده شدن از آن است. به خاطر داشته باشید که قرارداد حمل و نقل، تابع این قانون است، مگر آنکه قانون دیگر مقررات خاصی برای آن وضع کرده باشد. در موارد سکوت، قرارداد حمل و نقل تابع قواعد عمومی وکالت است.

یک نکته مهم

همان طور که گفته شد، فرستنده کسی است که به نام یا به حساب وی با متصدی حمل و نقل قرارداد بسته شده یا کالا به نام یا به حساب وی به متصدی حمل و نقل تحویل داده شده است. گیرنده نیز شخصی است که مجاز به دریافت کالا در مقصد باشد. این فرد باید اطلاعاتی را در اختیار متصدی حمل و نقل قرار دهد و موارد زیر را به وی ابلاغ کند:

در بند نوع کالا و مشخصات آن باید تعداد، مقدار و وزن کالا نیز درج شود و چنانچه کالا در طول مدت حمل نیاز به مراقبت مخصوص داشته باشد، مانند کالاهای گرانبها، حیوانات، کالاهای خطرناک و آتش زا، تبخیرشونده، فاسدشدنی و خورنده، باید اطلاعات مربوط به آن نیز به وضوح ارائه شود.

چنانچه فرستنده اطلاعات یادشده را ارائه نکند یا به غلط ارائه کند، خسارت های ناشی از آن بر عهده وی خواهد بود. این را نیز به خاطر داشته باشید که فرستنده باید کالا را به طرز مناسب بسته بندی کند و عهده دار خسارت ناشی از عیوب بسته بندی خود اوست. البته خسارات ناشی از بارگیری و بارچینی نادرست هم بر عهده متصدی حمل و نقل است.