مهریه ، به مالی گفته می شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح به زوجه خود می پردازد یا مکلف به پرداخت می شود. بر اساس منابع فقه اسلامی، مهری که شوهر به زن می پردازد، در حقیقت عوض حق بهره بردن از بضع (آلت تناسلی) زن است.
اگر چه مهریه در زمان معاصر مختص مسلمانان است، اما برخی محققان به شواهدی تاریخی از ایران قبل از اسلام، یونان باستان و نیز آیین یهودیت اشاره می کنند که نشان دهنده سابقه پرداخت مبلغی پول از طرف داماد به عروس (یا پدر عروس) در زمان ازدواج است.
مرد به هنگام اجرای صیغه ی نکاح و ازدواج، چیزی را به همسرش تقدیم می کند که در اصطلاح مهریه (صداق) نامیده می شود. این هدیه و بخشش که از طرف مرد انجام می شود، امروزه به هدف پایبندی به لوازم زندگی مشترک و ارتباط زناشویی یا ضامنی برای حق طلاق زن است. در آموزه های دینی برای مهریه، مقدار معینی تعیین نشده است، بلکه این امر به توافق زن و مرد بستگی دارد. همچنین در نوع مهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش اقتصادی واجتماعی داشته باشد، می تواند مهریه قرار گیرد؛ همانند طلا، نقره، املاک، پول های رایج، لوازم زندگی و حتی آموزش قرآن یا آموزش مهارتی ویژه.
امروزه عده ای از مردم مشتمل بر قشر تحصیل کرده و عادی، با مهریه مخالف هستند و اعتقاد دارند مهریه یک نوع تعیین قیمت برای زن است. با توجه به آمار بالای زندانیان مهریه سالانه ۲۰ هزار نفر، عده ای می گویند که تعیین مهریه باعث ایجاد فاحشه گی نو شده است.
عمر برخی از زندگی های مشترک در ایران به ۶ ماه کاهش یافته و در هر ماه ۱۱ هزار و ۵۸۶ واقعه طلاق در کشور به ثبت رسیده است.
در بسیاری از اوقات، مهریهٔ دختران مسلمان ایرانی بر مبنای سکه های طلا تعیین می شود؛ از سال تولد دختر گرفته تا شمار ائمه یا سوره های قرآن کریم به عنوان تعداد سکه های مهریه دختران بریده می شود.
بر اساس تحقیقی در سال ۱۳۸۷ در مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه از بیش از ۱۲۰۰ زن و مرد متاهل بین ۱۸ تا ۴۰ سال در حدود ۱۲ استان ایران نشان داده که میانگین مهریه به اعلام زنان ۳۵۰ سکه طلا و به اعلام مردان ۲۶۰ سکه طلا است. این پژوهش از رشد سریع میانگین مهریه در سال های اخیر حکایت داشته به طوری که تنها در عرض ۵ سال از میانگین ۳۰۰ سکه به ۴۵۰ سکه طلا رسیده است. البته مهریه هایی با مبنای ۱۲۴۰۰۰ سکه طلا هم دیده شده است.
بررسی ها حکایت از رکورددار بودن کشور ایران در زمینه مهریه در منطقه آسیاست، چنانکه در عربستان، عرف مهریه ۱۴ هزار دلار یا ۱۸ میلیون تومان است. در جمهوری آذربایجان، میانگین نرخ مهریه در حدود ۲۰۰۰ منات و معادل ۳ میلیون تومان برآورد می شود. میانگین نرخ مهریه در میان اقوام مختلف کشور هند در حدود ۱۰۰ هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار روپیه یا معادل ۳ میلیون تا ۳۵ میلیون تومان تعیین می شود. در ترکیه نیز نرخ مهریه به طور متوسط ۳۵ هزار لیر یا حدود ۲۵ میلیون تومان است. در مناطق مختلف چین نیز در میان اقوام مختلف، نرخ مهریه حدود ۱۰۰ هزار یوان، معادل ۲۰ میلیون تومان در نظر گرفته می شود. در عمان نیز نرخ مهریه در حدود ۱۰ هزار ریال (واحد پول عمان) و برابر با ۲۵ میلیون تومان است. به این ترتیب، در کشورما نیز سعی شده مهریه تعدیل و واقعی شود چنانکه در اواخر سال گذشته بحث مهریه ملی با تعیین ۱۱۰ سکه کلید خورد
1- مهر المسمی
مهر المسمی : مهری است که زن و شوهر قبل از انعقاد عقد نسبت به مقدار و میزان آن توافق نموده و آن را در عقد ذکر می کنند. تعیین میزان مهر مطابق ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی منوط به تراضی طرفین است و محدودیتی در این خصوص در قانون پیش بینی نشده است. و طبق ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی، مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود، معلوم باشد(ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی).
شرایط مهر المسمی :
دارای ارزش مالی و اقتصادی باشد
قابل تملک و نقل و انتقال باشد
مشخص و معلوم باشد
معین و تصریح شده باشد
دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد
شوهر قدرت تسلیم مهریه را داشته باشد
2- مهرالمثل :
اگر در زمان انعقاد عقد راجع به مهریه توافق نشده یا اینکه مهریه نوعی تعیین گردیده که مطابق قانون نبوده، ولی عمل زناشوئی بین زوجین رخ داده است، در این حالت بر اساس عرف و عادت محل و وضعیت خاص زوجه مانند تحصیلات، سن، شغل و امثال آن مهریه ای هم شأن زنان مشابه وی تعیین می گردد که به این نوع مهریه مهرالمثل می گویند.
3- مهر المتعه :
در نکاحی که دائم بوده و مهریه ذکر نشده یا شرط عدم مهر شده باشد زوج به زوجه مطلقه خود که با او نزدیکی نکرده است مهریه ای پرداخت می کند و این مهریه اصطلاحا مهرالمتعه گفته می شود.
تفویض مهر :
اگر در عقد تعیین مهر به یكی از زوجین یا شخص ثالثی واگذار شود صحیح است و به آن تفویض مهر گویند .
در ازدواج موقّت باید مقدار وقت و مقدار مهر تعیین شده باشد و بدون آن باطل است. و به محض اینکه عقد خوانده شد مرد مهریه را مدیون است. اکثر مراجع معظم تقلید از جمله حضرت امام خمینیره در این زمینه فرموده اند: اگر مرد مدّت صیغه را ببخشد، چنانچه با او نزدیکى کرده، باید تمام چیزى را که قرار گذاشته به او بدهد و اگر نزدیکى نکرده باید نصف آن را بدهد بعضی مراجع دیگر فرموده اند: حتی در صورتی که نزدیکى هم نکرده باشد باید تمام مهر را بپردازد.
اما اگر مقدار مهر در عقد مشخص شد و مرد بنا به دلایلی قصد پرداخت آن را نداشته باشد عقد آنها صحیح است ولی مهر را باید بدهد ، و اگر نپردازد، کار حرام کرده و شرعاً مدیون و بدهکار است و مثل کسی است که مال دیگری را غصب کرده یا تصرف کرده و از پرداخت آن امتناع می کند قطعا چنین کاری حرام و گناه است . بله اگر قصد پرداخت مهریه را داشت ولی به یک علت غیر قابل پیش بینی مثل سرقت ، سیل ، آتش سوزی یا...مال خود را از دست داد و اکنون توانایی پرداخت مهر را ندارد مرتکب حرام و گناه نشده ولی باز شرعاً مدیون و بدهکار است و در اولین فرصت که توانایی مالی پیدا کرد باید دین خود (مهریه) را بپردازد. در هر صورت شوهر نمی تواند از اصل پرداخت مهریه امتناع ورزد ، مگر آنکه زن مهر خود را ببخشد.
نظر کاربران
