نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسكن، البسه، غـذا، اثاث منزل، و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. و شوهر مكلف است همه آن ها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم نموده و در اختیار او قرار دهد.
تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است ولی در نكاح منقطع (كه غیر متخصصین به آن ((صیغه)) می گویند)، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد، شرط شده باشد.
زن، وقتی می تواند نفقه مطالبه كند كه از شوهر خود تمكین نماید.
در اصطلاح حقوقی، تمكین عبارت است از برآوردن نیازهای شوهر و اجابت كردن خواسته های مشروع او.
یكی از موارد داشتن رابطه جنسی است. زن مكلف است نیازهای جسمی و مشروع شوهر خود را بر آورده كند، مگر در دوران عادت ماهیانه یا بیماری كه او را از انجام این وظیفه باز می دارد. زن ملزم به تامین خواست های خلاف شئون اخلاقی یا مغایر با سلامت جسم و روح و یا روش های انحرافی نیست ولی جز در مواردی كه گفته شد اگر از شوهر خود تمكین نكند، شوهر می تواند از پرداخت نفقه خودداری ورزد.
یكی دیگر از موارد تمكین اقامت در اقامتگاه دایمی شوهر است، یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی كند مگر آن كه حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد.
مورد سوم، الزام زن به حسن معاشرت با شوهر خویش است.
اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترك كند و حتی در خانه پدر و مادر خویش اقامت نماید مرد می تواند از دادن نفقه امتناع ورزد.
زنی كه بدون دلیل موجه از تمكین خودداری ورزد، ناشزه، یعنی نافرمان و خاطی نامیده می شود. در این صورت مرد می تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه تقاضای طلاق كند یا درخواست ازدواج مجدد نماید.
خیردر صورتی كه ادامه حضور زن در اقامتگاه مشترك متضمن بیم بدنی، مالی یا شرافتی باشد، زن می تواند از دادگاه درخواست كند به او اجازه دهد در مكان امنی زندگی كند، در این صورت شوهر مكلف به پرداخت نفقه خواهد بود.
یكی دیگر از مواردی كه عدم تمكین محسوب می شود، سوء رفتار زن یا انتخاب شغلی مغایر با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشران فاقد صلاحیت اخلاقی است.
اگر زن خود درآمد مستقلی داشته باشد، بازهم مستحق نفقه است؟
نكته مهم در مورد نفقه این است كه حتی در صورتی كه زن شخصاً درآمد مستقلی داشته باشد مرد را از پرداخت نفقه معاف نمی كند.
دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد:
ضمانت اجرای حقوقی : هرگاه به رغم تمكیــن زن، شوهر از پرداخت نفقـــه خودداری كنــد زن می تواند با طرح دعوی حقوقی، محكومیت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت دادگاه، حكم به پرداخت نفقه خواهد داد. در این مورد باید افزود كه اگر دادگاه حكم به پرداخت نفقه صادر كند و مرد واقعاً از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد كه در صورت تمایل، تقاضای طلاق كند.
ضمانت اجرای جزایی: علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، از آن جا كه نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم نیز محسوب می شود، زن می تواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را بخواهد. در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محكوم خواهد شد.
در مورد زن این امتیاز وجود دارد كه می تواند نفقه ایام گذشته را نیز مطالبه نماید؛ این در حالی است كه در مورد فرزندان مشترك، الزام مرد به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست امكان پذیر است؛ یعنی فرزندان نمی توانند مدعی عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند.
در صورت وقوع طلاق، هرگاه علت جدایی عدم تمكین یا نشوز زن به دلیل ترك خانه نبوده و طلاق رجعی باشد، پرداخت نفقه زن در طول مدت عده (زمان تعیین شده پس از وقوع طلاق یا فوت شوهر كه زن در این مدت حق ازدواج مجدد ندارد) بر عهده مرد خواهد بود. به عكس در طلاق خلع ( به دلیل كراهت زن از همسر خود)، مرد از پـرداخت نفقه معاف است، اگــرچه زن مـی بایست عده نگاه دارد.
تا سال 1381 هرگاه عقد ازدواج به دلیل فوت شوهر منحل می شد، در عین حال كه زن مكلف بود عده (4 ماه و 10 روز) نگاه دارد نمی توانست نفقه مطالبه كند ولی با اصلاح ماده1110 ق.م در سال 1381 زن می تواند در ایام عده، نفقه مطالبه كند.
هرگاه ادامه حضور زن در اقامتگاه مشترك، متضمن بیم بدنی، مالی یا شرافتی باشد، زن می تواند از دادگاه درخواست كند به او اجازه دهد در مكان امنی زندگی كند. در این صورت تا زمان پایان رسیدگی به مساله و اتخاذ تصمیم توسط دادگاه، مرد مكلف است نفقه زن را بپردازد.
نظر کاربران
