در شرع مقدس و قانون سن معینی برای نفقه اولاد در نظر گرفته نشده است. اما براساس عرف، تا زمانی که اولاد دارای شغل و در آمد مشخص نباشد پدر نسبت به پرداخت نفقه مسئولیت دارد.
در جامعه اسلامی خانواده از جایگاه ویژه ای برخوردار است و قانون گذار به منظور برطرف شدن همه نیازهای افراد تشکیل دهنده خانواده برنامه ای مدون تدوین کرده است که البته خالی از اشکال هم نیست.
در رابطه با ارتباط والدین و فرزندان به دلیل اینکه یکی از وظایف والدین نسبت به فرزندان حفظ و نگهداری آنهاست بر اساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی حضانت و نگهداری از فرزندان حق و تکلیف والدین معرفی شده و از آنجایی که پدر سرپرست خانواده محسوب می شود، هزینه های نگهداری از فرزندان نیز برعهده وی گذارده شده است.
هم چنین در صورتی که خانواده ای از داشتن پدر محروم باشد یا پدر (سرپرست خانواده) از پرداخت این هزینه ها عاجز باشد این حق از بین نرفته و طبق ماده ۱۹۹۹ قانون مدنی: پرداخت و تامین نفقه اولاد به عهده پدر بوده و در صورتی که پدر فوت کرده باشد یا قادر به پرداخت نفقه اولاد نباشد، پرداخت نفقه به عهده پدربزرگ خواهد بود و در صورتی که جد پدری هم زنده نباشد یا نتواند نفقه بپردازد، تامین هزینه ها به عهده مادر خواهد بود و در صورتی که مادر هم نباشد یا خودش مشکلات معیشتی داشته باشد به عهده اجداد پدری و اجداد مادر یعنی مادربزرگ پدری یا مادربزرگ مادری خواهد بود . بنابراین نفقه اولاد به ترتیب ابتدا به عهده پدر، سپس پدر بزرگ پدری، بعد از آن مادر سپس مادربزرگ پدری و در نهایت مادربزرگ و پدربزرگ مادری است.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت در رابطه با سن فرزندان برای دریافت نفقه است. در شرع مقدس و قانون سن معینی برای نفقه اولادان در نظر گرفته نشده است. اما براساس عرف، تا زمانی که اولاد دارای شغل و در آمد مشخص نباشد پدر نسبت به پرداخت نفقه مسئولیت دارد. البته عده ای دیگر معتقدند دختران تا زمان ازدواج و پسران تا سن ۱۸ سالگی و یا تا زمانی که در خانه پدر خود تحصیل می کنند می توانند نفقه دریافت کنند، که در صورت طرح دعوی در دادگاه این موضوع بستگی به نظر قاضی و نوع پرونده دارد.
با توجه به ماده ذکر شده نفقه اولاد از مسئولیت های مالی است که قانون برعهده پدر گذاشته است. حال اگر پدری با وجود تمکن مالی از پرداخت نفقه اولادان خود سر باز زند، فرزندان می توانند از پدر خود در دادگاه طرح دعوی کنند و اگر چنانچه پدر بازهم از پرداخت نفقه خودداری کند دادگاه می تواند وی را مجبور به انجام این کار می کند. چراکه براساس ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی: هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید دادگاه او را از ۳ ماه و یک روز تا ۵ ماه حبس محکوم می کند .
از این رو با توجه به اینکه فرزندان از اشخاص واجب النفقه محسوب می شوند، دادگاه می تواند پدرانی که در انجام وظائف حقوقی خود در قبال فرزندان کوتاهی می کنند را محکوم و یا اینکه اموالی که از مستثنیات دین نباشد را توقیف کند.
البته باید توجه داشت مجازات حبسی که در ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است بیشتر نقش بازدارندگی دارد تا شخص را وادار کند به تعهدات مالی خود پایبند باشد.
حال اگر فرزندی از پدر خود در دادگاه شکایت کرد و پدر پذیرفت تا نفقه اولاد را به او بدهد در رابطه با تعیین میزان نفقه دو راه حل وجود دارد یا این که پدر و فرزند باهم به توافق می رسند و یا این که تعیین میزان نفقه برعهده کار شناس است. کار شناس معمولا با توجه به وضعیت اجتماعی پدر (هرچه قدر وضع اجتماعی پدر بهتر باشد بالتبع میزان نفقه بیشتر خواهد بود) و نیازهای فرزند میزان نفقه را مشخص می کند که پدر موظف به پرداخت آن است.
نکته آخری که در رابطه با نفقه اولاد باید به آن اشاره کرد این است که پرداخت نفقه از سوی پدر به فرزندی که از راه نامشروع به دنیا آمده نیز ضروری است. بر این اساس اگر چنان چه فرزندی دارای شناسنامه بوده و پدر وی مشخص باشد، پدر موظف است نفقه وی را بدهد.
اولا اینكه نفقه اولاد مانند نفقه زن نیست. در نفقه اولاد شرط : ندار بودن فرزند است و نتواند به وسیله اشتغال وسایل معیشت خود را فراهم سازد و پدر هم در صورتى كه فرزند ، ندار باشد و نتواند وسایل معیشت را فراهم سازد و پدر بتواند نفقه بپردازد، به صورتی كه با پرداخت نفقه فرزند در وضع معیشت خود دچار مشکل نگردد، براى تشخیص تمكن و دارایى پدر باید كلیه تعهدات و وضع زندگانى شخصى او در جامعه در نظر گرفته شود. و باتوجه به ان تصمیم لازم گرفته شود بنابراین در صورت عدم دارایى و توانایى كه فرزند ( فرزندان صغیر یا كبیر ویا در هر سنى ) و توانایى و دارایى پدر، نفقه اولاد از جمله تهیه مسكن آن هم به قدر رفع نیاز با در نظر گرفتن وضعیت استطاعت پدر، با پدر است . در قانون مدنی برای پرداخت نفقه به اولاد سن تعیین نشده و تا زمانی که که فرزند دارای شغل و درآمد معین نباشند ، پدررا نـسـبـت بـه پـرداخـت نـفـقـه مـسـئـول مـی دانـد.
در مورد کارمندان دولت هم تا زمانی که دختر همسر انتخاب نکرده و همچنین تا زمانی که پسر مشغول تحصیل باشد، حق اولاد به آنها پرداخت می شود.این امر در واقع ضابطه ای برای پرداخت نفقه از سوی پدر به فرزندان است .
در ماده 1197 قانون مدنی نیز بنای مطالبه نفقه فقر ذکر شده که از مفهوم مخالف آن به خوبی مستفاد می شود در صـورت مـلائـت، تـکـلـیـف پدر نسبت به نفقه موضوعاً منتفی است. در ماده 1199 قانون مدنی هم چگونگی پرداخت نفقه بیان شده است.
آیا اولاد غیررشید (قبل از 18 سالگی و یا قبل از صدور حكم رشد) كه به سن بلوغ رسیده از تحت حضانت پدر یا مادر خارج شده اند می توانند شخصاً برای مطالبه نفقه، طرح دعوی نمایند یا خیر؟
رشد برای دعوی مالی جزء شرایط اساسی است ولی در دعوای غیرمالی رشد ملاک نیست . ماده 1208 ق .م تعریف غیر رشید : غیر رشید كسی است كه تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلایی نباشد. نفقه جزء حقوق مالی است.
ماده 1210 قانون مدنی، بلوغ را اماره رشد قرار داده است هیچ كس را نمی توان بعد از رسیدن به سن بلوغ به عنوان جنون یا عدم رشدمحجور نمود مگر آن كه عدم رشد یا جنون او ثابت شده باشد.
تبصره 2 ماده اموال صغیری را كه بالغ شده است درصورتی می توان به او داد كه رشد او ثابت شده باشد.
رأی وحدت ... ماده 210 ق.م كه علی القاعده رسیدن صغار به سن بلوغ را دلیل رشد قرارداده و خلاف آن را محتاج به اثبات دانسته ناظر به دخالت آنان در هر نوع امور مربوط به خود می باشد مگر درمورد امور مالی كه به حكم تبصره 2 ماده مرقوم مستلزم اثبات رشد است. به عبارت اخری صغیر پس از رسیدن به سن بلوغ و اثبات رشد می تواند نسبت به اموالی كه از طریق انتقالات عهدی یا قهری قبل از بلوغ مالك شده، مستقلاً تصرف و مداخله نماید و قبل از اثبات رشد از این نوع مداخله ممنوع است و بر این اساس نصب قیم به منظور اداره امور مالی و استیفاء حقوق ناشی از آن برای افراد فاقد ولی خاص پس از رسیدن به سن بلوغ و قبل از اثبات رشد هم ضروری است.
نظر کاربران
